در قوانین و احکام اسلام، با توجه به جهات انسانی و اجتماعی، تصرف مربوط به بعد از فوت تحت دو نهاد حقوقی ارث و وصیت امری مجاز بلکه نسبت به آن تأکید فراوان شده است. وصیت طبق عقیده جمهور فقیهان از مذاهب اسلامی امری استحبابی است نه واجب البته مستحبی که تا مرز واجب پیش می‌رود. با این وجود امروزه یک نوع وصیت واجب با اقتباس از مذهب ظاهری و ابن‌حزم اندلسی در قوانین احوال شخصیه کشورهای اسلامی و عربی وارد شده که دارای شرایط واحکام خاص خود می‌باشد. براین اساس در این پژوهش در سایه توصیف وتحلیل و بازخوانی‌های قرآنی و روایی مرتبط با مفهوم وصیت واجب، انگاره‌ها واندیشه های دانشیان مسلمان در این زمینه مورد بررسی قرار می‌گیرد. چنانکه به نظر می‌رسد «وصیت واجب» در مواردی درست و مقتضای عدالت است. چنانکه اگر یکی از فرزندان خانواده پیش از پدر مرده است و اکنون فرزندان او (نواده‌ها) در نتیجه اجرای قاعده «الاقرب یمنع الابعد» از ترکه پدربزرگ محروم می‌مانند، فرض وصیت معادل سهمی که به پدر آنان در صورت حیات می‌رسید، منع قائم مقامی نواده‌ها را در حالت وجود فرزند متوفی جبران می‌کند و وسیله اجرای عدالت می‌گردد. البته در قوانین جمهوری اسلامی ایران به تبعیت از فقه امامیه، تا به امروز نهاد وصیت به شکل واجب مورد توجه قرار نگرفته است. اگرچه فرایند این پژوهش ثابت کرد که مبانی و مستندات شرعی برای تقنین این نهاد در زمره قوانین کشورهای اسلامی وجود دارد. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی ــ توصیفی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه‌ای است.
The Nature of the Essential Will in the Provision and Law of Islamic-Arabian Countries
چکیده [English]
Considering the individual and social aspects of man’s life, Islam sees acquisition of a deceased’s property not only permitted but also recommended and has legalized it through enacting the laws of “inheritance” and “testament”. According to the viewpoints of all Muslim jurists from different schools of thought, making a will is not obligatory though it is highly recommended. Today, in the laws of a number of Islamic countries making a will is considered obligatory in certain cases. In this study, through analyzing Qur’anic and traditional propositions related to the concept of obligatory will, the views of Muslim scholars will be examined. It seems that “obligatory will” is sometimes proper and according to justice. In the laws of the Islamic Republic of Iran the institution of “will” still needs to be more thoroughly discussed. This work concludes that there is adequate religious evidence proving the existence of grounds for legalizing this institution and including it among other rules of the Islamic countries.
ابتدای صفحه